فرقی نمی کند که یک زمین فوتبال، بیسبال و یا یک زمین ورزشی چند منظوره می سازید. زهکشی می تواند بهترین دوست یا بدترین دشمن شما در این مسیر باشد. درحقیقت زهکشی ضعیف یکی از رایج ترین مشکلات زمینهای ورزشی پرکاربرد است بخصوص در ایران. اگر اقدامات مناسب و اصولی را انجام دهید و سعی کنید در این فرآیند عجله نکنید، می توانید به یک زمین زیبا و با زهکشی خوب دست پیدا کنید. با این حال اگر این مرحله را کوتاه کنید، ممکن است به جای آن در زمین جدیدتان واترپلو بازی کنید!!.
این زمانی است که آزمایش خاک شما منطقی و مناسب برای اجرای زهکش‌ها باشد. بر اساس نتایج آزمایشهای خاک، ممکن است مجبور شوید خاک خود را زودتر اصلاح کنید. بنابراین مطمئن شوید که یک متخصص در کنار خود دارید تا شما را از طریق مشخصات مزرعه و متغیرهای نیازهای زهکشی، راهنمایی کند. بیاد داشته باشید که این نمای کلی از جنبه‌های مهم پروژه زهکشی‌های زمین ورزشی را، حتماَ پیش از هرگونه اجرا بررسی کنید.
برای شروع، بیشتر مشکلات زهکشی سطحی ناشی از درجه بندی نادرست و یک چشم انداز ناهموار است. تراکم در سراسر میدان ورزشی، یکی دیگر از جنبه‌های مهم است. یکی از باورهای غلط رایج در مورد مواد و زهکشی زمینهای بیسبال و فوتبال، این است که:
مزارع داخلی درواقع باید به گونه ای درجه بندی شوند که آب از پوست (رویه) جدا شود و به داخل چمن نفوذ کند و یا در یک سیستم زهکشی جمع گردد. بخاطر داشته باشید که:
درجه بندی مزرعه با تاج مرکزی، به جای درجه بندی جانبی، موثرترین راه برای حذف آبهای سطحی در یک زهکشی صحیح زمین ورزشی است. زیرا آب را با فاصله کمتری حرکت می دهد.
این قسمت برجسته‌ی یک زمین ورزشی است که شیبی را برای افزایش روان آبهای سطحی، فراهم میکند. چنین سیستم‌هایی می توانند از یک تاج “لاک پشت” یا “سقف شیبدار” تشکیل شوند که عمدتاً فقط برای زمینهای فوتبال مورد استفاده قرار میگیرند. ناگفته نماند که به فراخور شرایط پروژه، در زهکشی زمین ورزشی فوتبال، میتوان از یک تاج سنتی بیشتر استفاده نمود. مزارع ساخته شده از خاک بومی، معمولاً با حداقل 1½ درصد شیب ساخته میشوند و هرگز نباید مسطح باشند. درحالیکه مزارع ماسه ای با زهکشی عمودی، معمولاً با شیب 0-0.5 درصد احداث میگردند. به‌جهت طراحی اصولی و عملکرد مناسب زهکشی، توجه به پارامترهایی نظیر:
حیاتی خواهد بود. هنگامی که اصول زهکشی سطحی شما مراقبت شد، اکنون می توانید برنامه ریزی کنید که علاوه بر راه حلهای زهکش سطحی طبیعی که قبلاً ذکر شد، به چه نوع سیستم زهکشی نیاز دارید.
صرف نظر از بودجه و نوع پیکربندی زمین، می توانید به درجه مناسبی دست یابید که زهکشی طبیعی را فراهم می کند و همچنین برای ورزشکاران شما قابل بازی باشد. به‌بیان بهتر، عمدتاَ اگرچه زهکشی زمینهای چمن طبیعی، بسیار سخت‌تر از چمنهای مصنوعی است و نیازمند طراحیهای پیچیده تر، امور اجرایی پرهزینه‌تر و استفاده‌ی بیشتر از انواع لوله زهکشی است. اما نتیجه‌ی نهایی برای ورزشکاران دلپذیرتر خواهد بود. چراکه از یکسو از رشد دائمی چمن ها، حتی پس از وارد امدن آسیب به زمین، مطمئن هستند و از سوی دیگر، ورزش در چمنهای طبیعی با مصدومیت بسیار کمتری همراه خواهد بود.
ورزشگاه‌های کشور ایران همواره با معضل:
مواجه می باشند. فلذا تعداد زمینهای چمن فوتبال استاندارد و با چمن کاملاَ طبیعی و یکدست در ایران، کمتر از انگشتان یک دست است!!. بعنوان مثال تیمهای فوتبال استانهای شمالی کشور، همواره با معضل آبگرفتگی زمینهای چمن خود در فصول بارندگی مواجه هستند. درواقع نه تنها این زمین ها دارای زهکشی مناسبی نبوده و آبها سریعاَ به پاییندست زمین منتقل نمی‌شوند. بلکه با هر میزان بارندگی، چمنهای فوتبال شهرهای شمالی ایران به باتلاقی تمام عیار تبدیل میشوند!!. بعلاوه که چمن ها نیز با آسیبهای زیادی مواجه شده و سطح زمین به حالت گل آلود در می آید!!.
تمامی این مسائل، حاصل عدم زهکشی مناسب و البته انتخاب چمن نامناسب (متناسب با اقلیم منطقه) است. برای پی بردن به صحت این ادعا، کافیست وضعیت چمنهای فوتبال شهر لندن را بررسی کنید. با تمام اینکه میزان بارش در شهر لندن انگلستان، بیشتر از شهرهای شمالی ایران است. اما شاهد کیفیت کم‌نظیر چمن استادیومهای شهر لندن هستیم.
زهکشی نامطلوب همانند بسیاری از پروژه‌های اجرایی حساس دیگر، چنانچه به درستی و مطابق با اصول صحیح اجرا نشود پیامدهای منفی گسترده ای به همراه خواهد داشت. یکی از مهمترین پیامدها، اتلاف شدید زمان است. معضلی که از چند جهت مختلف، بروز پیدا خواهد کرد:
هنگام احداث زمینهای چمن ورزشی برای رشته‌های مختلفی نظیر:
و… میتوان از انواع سیستمهای زهکشی زیرسطحی بهره گرفت. البته انتخاب سیستم زهکش موردنظر، حتماَ باید پس از آزمایش خاک و البته نیازسنجی پروژه انجام گیرد. آزمایش خاک در جهت انتخاب سیستم مناسب، بایستی تناسب عملیاتی و مفید بودن خاک را تأیید نماید. دو مورد از متغیرهایی که ممکن است با آن مواجه شوید، «خاک درشت» و یا «خاک ریز» است. خاکهای درشت مانند ماسه، نسبت به خاکهای ریز (مانند خاک رس) از زهکش بهتری برخوردار هستند. با این حال، خاکهای درشت می توانند هوادهی بیش از حد را تامین کنند و ممکن است نتوانند مطابق با استانداردهای شما متراکم شوند. امروزه از سه نوع از سیستمهای زهکشی رایج در زمینهای ورزشی استفاده می شود:
مدلهای مختلف لوله زهکش تخلیه، سالهاست که مورد استفاده قرار میگیرند. بطوریکه در عین حال که به زهکشی کلی کمک میکنند، عمدتاً برای پایین آوردن سطح آب در یک منطقه، اجازه می‌دهند تا سطح خشک شود و در ادامه آب را (در حین تخلیه به محل نهایی خود) نگه می‌دارند. در اصل این سیستم ها از:
بهره می بردند. عمق آنها از 18 اینچ تا 3 فوت متغیر است. لازم به ذکر است که سنگر زیرین این نوع سیستم زهکش، با شن یا ماسه درشت تا زیر زمین پر میگردد.
نکته: لوله‌های کاروگیت فقط برای امور زهکشی مورد استفاده قرار نمی‌گیرند. بلکه با توجه به مزایای فراوان خود در ساخت انواع سیستمهای فاضلاب، منهول پلی اتیلن، مخزن اسید، سپتیک تانک و… نیز کاربرد گسترده ای دارند.
بعدی زهکشهای نواری هستند که به عنوان سیستمی برای تخلیه زمینهای ورزشی، بسیار رایج تر می‌باشند. زهکشهای نواری، ترانشه‌های باریکی به عرض 2 تا 4 اینچ هستند که با ترانچرهای تخصصی از عمق 8 تا 18 اینچ بریده می شوند. آنها در حذف سریع آبهای سطحی از زمینهای ورزشی، بسیار موثرتر از زهکشهای لوله عمل میکنند.
گونه‌های زهکش نواری به یک کلکتور محیطی متصل می گردند. کلکتور باید اندازه ای داشته باشد تا حجم آبی که از سری زهکشهای نواری جمع آوری‌شده است را مدیریت کند. اینگونه زهکشهای نواری، باید در زاویه 45 درجه نسبت به جهت شیب قرار گیرند. اقدامی که به آنها اجازه میدهد تا در عمق ثابتی نصب شده و شیب لوله را حفظ کنند. ژئودرینهای نواری نیز امروزه به انواع زهکشی‌های فونداسیونها (چه فونداسیون ساختمانها و چه اجرای پی سکوهای نصب مخازن بزرگ صنعتی؛ نظیر مخزن اسید) کمک نموده اند. بطورکلی ژئودرین‌ها و سیستمهای زهکش نواری دارای گستردگی عملکردی بالایی هستند. چنانکه این سیستم‌ها در انواع پروژه‌های اجرایی:
و… بکار گرفته میشوند.
سیستم زهکشی شکاف شنی شامل ماتریسی از شکافهای ماسه ای باریک به عرض 1.75 اینچ در مراکز 12 تا 20 اینچی است. هنگام اجرا، اینها به عمق 8 اینچ بریده می شوند. سپس در زوایای 90 درجه با یک سری از زهکشهای فرعی نصب شده در مراکز 10 تا 20 فوتی تلاقی می کنند. چنین سیستم زهکشی سریعی، سطحی را با ترانشه‌های شنی هر 12 تا 20 اینچ بوجود می آورد تا آب به سرعت وارد سیستم زهکشی گردد. ترانشه‌های شنی مذکور، همچنین دو کار مهم را انجام می دهند:
مجموعاَ سیستم زهکش شکاف شنی برای اجرا، با حساسیتهای بیشتری روبرو بوده و بایستی توسط کارشناسان مجرب اجرایی گردد.
بوستان ها و پارکهای سبز نیز از جمله کاربریهایی هستند که نیاز به سیستم زهکشی دارند. زیرا چنین فضاهایی در صورت عدم اجرای زهکشهای زیرسطحی مناسب، در هنگام بارندگی مملو از آبهای سطحی و بارش میشوند. بدین ترتیب:
البته که همواره یکدست بودن چمن در زمینهای ورزشی فوتبال و بیسبال، به مراتب نیاز به دقت بیشتری نسبت به بوستان‌ها دارد. به‌همین دلیل اجرای سیستمهای زهکشی در زمینهای ورزشی، با حساسیت بیشتری همراه است.
محصول پیشنهادی: چربی گیر پلی اتیلن
هر سیستم زهکشی که شما و تیمتان تصمیم بگیرید که با آن پیش بروید، بخش مهمی از بودجه هر مدیر میدانی خواهد بود. با این حال، داشتن یک سیستم زهکشی مزرعه ای که متناسب با:
مزرعه شما باشد، بسیار مهم است. زیرا هر چیزی کمتر از یک نصب حرفه ای زهکشی، ممکن است در آینده هزینه زیادی برای شما در پی داشته باشد. پیشنهاد میشود چنانچه از مجریان تماماَ حرفه ای بی بهره هستید، به سراغ شیوه زهکشی شکاف شنی نروید. چراکه تکنیکهای اجرایی در این شیوه، متعدد و بسیار حساس خواهد بود.
سالهاست که متخصصین امر بر اجرای سیستمهای زهکشی مناسب در ورزشگاه‌های کشور ایران تأکید دارند. اجرای زهکشهای مناسب در زمینهای چمن ورزشی، علاوه بر آنکه به طول عمر چمن کمک میکند، در تخلیه‌ی سریعتر آب نیز در هنگام برگزاری مسابقه و بارشهای ناگهانی موثر خواهد بود. بایستی بدانید که برای احداث چمنهای مصنوعی نیز، اجرای سیستمهای زهکشی واجب می باشد.
در انتها پیشنهاد می نمائیم سری هم به صفحه نحوه نصب لوله‌های زهکش بزنید.
